Zeytinköyde Kan Hastalıkları ve Genetik Hastalıkları Projesi
Sağlık Bakanlığının izni, Antalya İl Halk Sağlığı Müdürlüğü ve Antalya Büyük Şehir Belediye başkanlığının desteği, Sivil Toplum Örgütleri Platformu, Zeytinköy Kalkındırma Derneği ve Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfı iş birliği ile, başlayan Zeytinköy Halkını Kan ve Genetik Hastalıklar konusunda Eğitim, Muayene ve Tarama projesi 29 Mart 2013 tarihinde Zeytinköy Kalkındırma Derneğinde başlamıştır.
Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfı olarak, Zeytinköyde ilk çalışmayı, 1996 yılında Almanya’da bulunan kardeş vakfımız Stefan Morsch Vakfı’nın desteği ile başlattık. Zeytinköylü bir Hemolobin D ve beta talasemili birlikteliği olan çocuğu(O.K.) Almanya Idar Oberstein Hastanesi Kemik iliği Nakli merkezinde ücretsiz olarak kemik iliği nakli yaptırdık. Aile daha sonra Almanya’ya yerleşti, çocukları sağlığına kavuştu, aile yaşamını Almanya’da sürdürmektedir.
Vakfımız Talasemi Tanı Merkezine başvuran Zeytinköylü kişilerde talaseminin bir varyantı olan anormal hemoglobin D ‘ye sık rastlamaktayız.
Ayrıca aile taramalarında bu bölgede yaşayanlarda akraba evliliği sıklığı dikkatimizi çekmiştir. Akraba evlilikleri kalıtsal hastalıkların oluşmasında ve yayılmasında en önemli faktördür.
Akraba evlilikleri ülkemizin batısında %10, doğusunda %35, ülke genelinde %21 iken, Antalya genelinde %23 iken kalıtsal kan hastalıklarında yaptığımız çalışmada %35 civarında bulunmuştur. Zeytinköy’ de yapılan ön çalışmalarda, akraba evlilik oranlarını yüksek olduğu bilinmektedir.
Antalya’da, 2002 yılında yönetmelik yayınlandıktan sonra Hıfzıssıha Müdürlüğü, 9 Nolu Halk Sağlığı Merkezi ve Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfı olmak üzere üç merkeze 2004 yılında birinci basamak Talasemi Tanı Merkezi ruhsatı verildi. Bu merkezlerde toplum eğitimi, taramalar ve genetik danışmanlık hizmetleri verilmekte, gerekli durumlarda doğum öncesi tanı merkezlerine yönlendirilmektedir. Böylece son yıllarda yeni hasta doğumu yüzde doksan azalmıştır.
Dünya Sağlık Örgütüne göre, demir eksikliği dünyadaki en sık rastlanan beslenme sorunudur. Demir eksikliği tüm vücut fonksiyonlarını etkileyen sistemik bir hastalıktır.
Psikolojik ve fiziksel gelişim, davranış ve çalışma performansı üzerindeki önemli etkisi nedeniyle, bu durum ciddi bir halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır. Demir eksikliği, en önemli yoksulluk göstergesidir. Yoksul olan bölgelerde ve ailelerde yetersiz beslenme sonucu en çok bebekler, anneler ve gebeler etkilenmektedir.
Demir eksikliği yenmeyecek gıda ve maddelerin alışkanlıkla alınması ile daha da artmaktadır, buna PİKA hastalığı denmektedir. PİKA hem demir eksikliğine hem de çinko eksikliğine yol açmaktadır.
Sonuç olarak kişilerde; azalmış fiziksel kapasite ve öğrenme kapasitesi, sinirlilik, konsantrasyon zayıflığı, unutkanlık, zeka gelişim geriliği, motor gelişim geriliği, davranış bozukluğu ve psikolojik gelişim geriliği yapmaktadır.
Bu Proje ile;
- Zeytinköy Dayanışma ve Kalkınma Derneğinde toplum eğitimi yapılarak akraba evliliklerini azaltılarak, böylece kalıtsal hastalıkları önlenmiş olacak,
- Tüm ailelere genetik danışmanlık hizmeti verilmiş olunacak, akraba evlilikleri azaltılmış olunacak,
- Bölgede sık rastlanılan talasemi ve anormal hemoglobin sorununu çözülecek,
- Yoksulluk ve yabancı madde alışkanlığına bağlı demir eksikliği anemisi saptanacak,
- Özellikle çocukların demir eksikliği tedavi edilerek, psiko sosyal gelişimleri düzeltilecek,
- Tüm halka bire bir sağlık hizmeti verilerek, insanlara dokunulmuş olunacak, bireyler daha sağlıklı olarak topluma kazandırılmış olunacak,
- Yaşam kalitesinin düzeltilmesi ile toplumsal değişim sağlanmış olunacak,
Yöntem olarak, Nisan - Mayıs- Haziran aylarında, Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri saat 15.00-16.00 arası, Zeytinköy Derneğinde, önce kan ve genetik hastalıklar konusunda Prof. Dr. Duran Canatan ve Prof. Dr. İbrahim Keser tarafından eğitim veriliyor, sonra isteyenler muayene oluyor ve kan örneklerini veriyor.
Alınan kan örnekleri Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfında tam kan sayımı ve talasemi testi yapılıyor. Çıkan sonuçlarda kansızlık, demir eksikliği veya talasemi bulunması halinde gerekli tedavileri için reçete düzenleniyor ve aile hekimlerine yönlendiriliyor.
Bu süreç içinde 2000 kişiye ulaşılması beklenmektedir. Halktan talep gelirse projeye devam edilecektir.
Projeye desteklerinden dolayı Sağlık Bakanlığına, Antalya Valiliğine, Büyük Şehir Belediye Başkanlığına, Halk Sağlığı Müdürlüğüne, Akdeniz Ü. Tıp Fakültesine, Sivil Toplum Örgütleri Güç Birliği başkanlığına ve Zeytinköy Kalkınma Dayanışma Derneğine teşekkür ederiz, saygılar ve sevgiler sunarız.
Prof. Dr. Duran Canatan
Akdeniz Kan Hastalıkları Vakfı
Yönetim Kurulu Başkanı
